به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان، ناصر باقری‌مقدم؛ قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در خصوص تسهیلات و برنامه‌های این بنیاد برای شناسایی و پرورش استعدادهای برتر در حوزه دانش‌آموزی با روزنامه همشهری به گفت‌‌وگو نشست و به شرح اهداف این طرح‌ها و برنامه‌ها پرداخت، که در ادامه می‌خوانید.
‌

شناسایی و پرورش دانش آموزان مستعد کشور به عنوان هدف  اجرای طرح شهاب تعیین شده، اما در طول سال‌هایی که از تصویب و اجرای طرح می گذرد، ملاک انتخاب و شناسایی دانش آموزان نخبه به میزان حفظ معلومات کتاب های درسی محدود شده است. برای تغییر این رویکرد و کیفی سازی مراحل استعدادیابی طرح شهاب چه برنامه هایی دارید؟

در این طرح نیمرخ استعدادی دانش آموزان در 8 حوزه استعدادی به صورت غیر رقابتی و مستمر و زیر نظر مربیان و معلمان آموزش و پرورش مشخص می شود که این 8 حوزه عبارتند از استعداد کلامی، استعداد هنری، فرهنگ دینی، استعداد اجتماعی، علوم، استعداد حرکتی، ریاضی و علوم فضایی.

به طور کلی طرح شهاب یک طرح کیفی در زمینه پرورش استعدادهای برتر کشور در حوزه دانش آموزی است و نام طرح هم از اهداف آن، شناسایی و هدایت استعدادهای برتر، گرفته شده است. آموزش و پرورش و بنیاد ملی نخبگان در سال 1391 سیاست های کلی طرح را مصوب و در هیئت امنای بنیاد ملی نخبگان به تصویب رساند. بر اساس این مصوبه در چند سال گذشته نیمرخ استعدادی کلیه دانش آموزان مقطع دوره دوم ابتدایی که 4 میلیون دانش آموز در پایه های چهارم، پنجم و ششم هستند، در این حوزه ها بررسی شده است. در حال حاضر این دانش آموزان وارد دوره اول متوسطه شده اند و در دوره دوم نگاه طرح فقط شناسایی نیست و پرورش و هدایت استعدادها هم مد نظر است.

البته از یکی دو سال قبل که رهبری در دیدار نخبگان دستور بروز رسانی سند راهبردی نخبگان را دادند، بنیاد در حال به روز رسانی سند است که مراحل و روش شناسایی و پرورش استعدادها هم در این به روز رسانی لحاظ می شود.

کلیه دانش آموزان مقطع دوره دوم ابتدایی مورد شناسایی و گزینش قرار گرفته اند؟

10درصد از کل جمعیت دانش آموزان این مقطع جزء جمعیت مخاطب بنیاد و آموزش و پرورش قرار می گیرند. از این جامعه هدف 1.5 تا 2 درصد در مدارس سمپاد و استعدادهای درخشان و 1.5 تا 2درصد در مدارس نمونه مردمی و هیئت امنایی مورد حمایت علمی آموزش و پرورش قرار می گیرند و برای توسعه استعداد آنها اقدام می شود. مجموع این 2 گروه از دانش آموزان 3 درصد از جامعه هدف طرح را تشکیل می دهند و 7 درصد باقیمانده را از طریق سایر مدارس کشور شناسایی می شوند. این مدارس که از بین 700 منطقه آموزشی کشور گزینش می شوند و کل مناطق آموزشی کشور را در بر می گیرند، جزء مدارس سمپاد به شمار نمی آیند، ولی مراکز آموزشی خوب و ممتاز هستند.

در شناسایی استعدادها فقط از ظرفیت مربیان و معلمان مدارس استفاده می شود؟ به نظر می رسد با وجود ازدحام و تراکم دانش آموزی مدارس کشور این امر تاکنون محقق نشده است.

برای افزایش امکان شناسایی و کشف استعدادهای درخشان دانش آموزان کشور از ظرفیت کانون های مردمی استفاده می کنیم. تاکنون 12 کانون مردمی را شناسایی و کمک کردیم وارد فرایند پرورش استعدادها شوند.

در سال های گذشته و به ویژه در دهه 90  تعدادی از کانون های مردمی به صورت خودجوش وارد حوزه نخبه پروری شدند. این کانون ها با بنیاد همکاری می کنند؟

تشکیل کانون های مردمی کشف استعدادها، از ابتکارات بنیاد است. تعداد اندکی از این کانون ها از گذشته در کشور فعالیت داشتند که مورد حمایت ارگان خاصی هم نبودند و به صورت خودجوش ایجاد و فعال شدند. بنیاد قصد دارد از ظرفیت های مردمی که در کشور وجود دارند و عمدتأدر قالب مساجد، پایگاه های بسیج، انجمن های علمی و فرهنگی فعالیت می کنند، برای پیشبرد اهداف طرح بهره بگیرد. استعدادهای شناسایی شده در این کانون ها یک تا دو درصد از جامعه مخاطب طرح را تشکیل می دهند.

در فعالیت این کانون های مردمی شاهد روش های غیرکارشناسانه و سلیقه ای و حتی بیراهه رفتن برخی از آنها بودیم. برای جلوگیری از تکرار این مسائل چه راهکاری پیش بینی شده است؟

در طرح جدید به جای این که مانع فعالیت کانون های مردمی شویم، آنها را تشویق می کنیم که بر اساس استانداردها و شیوه نامه های بنیاد مجوز بگیرند و با روش های مورد تأیید بنیاد فعالیت کنند تا خانواده ها اطمینان خاطر داشته باشند که در این مراکز پرورش و توسعه استعدادها با شیوه ها و استانداردهای جهانی صورت می گیرد. در جریان فعالیت کانون ها هم ارزیابی هایی صورت می گیرد که استانداردهای آموزشی و فرهنگی کشور ما را رعایت کنند. بر اساس این استانداردها، فعالیت کانون ها باید به گونه ای باشد که علاقه و تعصب دانش آموزان به کشور و فرهنگ بومی ایرانی را افزایش دهد و شناخت آنها از مسائل و زیرساخت ها توسعه پیدا کند تا بتوانند در جهت رشد و توسعه کشور موثر باشند. البته در طرح جدید بر اساس مصوبه شورای انقلاب فرهنگی، از مراجع ذیربط درخواست می کنیم کانون هایی را که فعالیت غیر مجاز یا با استانداردهای پایین داشته اند، غیرفعال کنند.

در سال های اخیر در میان رتبه های برتر آزمون ورودی دانشگاه ها دانش آموزان مناطق محروم و کم برخوردار جایی نداشتند. در تغییرات طرح برای شناسایی نخبگان مناطق محروم چه پیش بینی هایی شده است؟

آخرین گروه از مخاطبان طرح شهاب را نهادهای حمایتی مانند بهزیستی، کمیته امداد و ستاد اجرای فرمان امام (ره) شناسایی می کنند و تحت پوشش خدمات طرح قرار می دهند. این نهادها در روستاهای دورافتاده و در مناطقی که دانش آموزان به کانون های مردمی هم دسترسی ندارند فعالیت می کنند و برای افزایش مهارت های دانش آموزان مستعد شناسایی شده در این نقاط،بسته های تشویقی ویژه شامل جزوات، بسته های آموزشی، برگزاری کلاس های تکمیلی تحصیلی در نظر گرفته شده است.

در مقطع متوسطه که به عنوان مرحله پرورش استعدادهای دانش آموزان پیش بینی شده، در مدارس نظری خلأ فعالیت های عملی و پژوهشی وجود دارد و حتی اگر مرحله شناسایی استعدادها به درستی انجام شود، زیرساخت های لازم برای پرورش حوزه های استعدادی طرح ایجاد نشده است.

پژوهشسراها وظیفه ایجاد فضای تجربه برای دانش آموزان مدارس نظری را دارند که در رشته های مختلف به صورت عملی پژوهش های کاربردی انجام دهند. برای افزایش بهره وری پژوهشسراها از ظرفیت نخبگان و اساتید دانشگاه ها هم استفاده می شود. راه اندازی و طراحی مدارس خلاقیت هم راهکار دیگری است که نخبه ها را به اقتصاد دانش بنیان کشور متصل می کند و زمینه خلاقیت و نوآوری جامعه هدف را به وجود می آورد.

در انتخاب دانش آموزان مخاطب طرح، مستعد بودن در حوزه های هشت گانه طرح از اهمیت یکسان برخوردارند یا گزینش در یک یا چند حوزه اولویت دارد؟

حوزه های استعدادی طرح شهاب بر اساس نیاز کشور تعیین شده اند و با توجه به رهنمودهای رهبری سعی می کنیم در زمینه رشته های پایه و علوم انسانی استعدادهای برتر را شناسایی و حمایت کنیم. متأسفانه دانش آموزانی  که در رشته های مادر و پایه مانند فیزیک یا ریاضی، رتبه های یک تا 50 کنکور ورودی دانشگاه یا مدال طلا ، نقره و برنز المپیادهای علمی را به دست می آورند، در دانشگاه وارد رشته هایی می شوند که از شرایط و مزایای بهتری برخوردارند. بر اساس رهنمود رهبری ما تلاش می کنیم این دانش آموزان را به ادامه تحصیل و پژوهش در این علوم پایه تشویق و حمایت کنیم.

در برنامه های حمایتی بنیاد نخبگان چه رشته هایی اولویت دارند؟

مدال آوران المپیادهای علمی ادبیات فارسی، ریاضی، فیزیک، شیمی و رتبه های یک تا 100 کنکور رشته های ریاضی، آمار، زمین شناسی، انواع زیست شناسی، شیمی محض،زیست فناوری و فیزیک. در علوم انسانی هم رشته های ایران شناسی، جامعه شناسی، ادبیات فارسی، علوم تربیتی، قران و حدیث و فلسفه. رشته مهندسی کشاورزی هم که از صنایع مهم و زیربنایی کشور محسوب می شود و زیرشاخه های این رشته مانند  مهندسی آب، مهندسی خاک، مهندسی باغبانی، اقتصاد کشاورزی جزء رشته های اولویت دار به شمار می آیند و در طول تحصیلات دانشگاهی هم از دانشجویان این رشته ها به صورت ویژه حمایت می شود.

این حمایت ها به چه صورتی انجام می شود؟

در طول تحصیل به دانشجویان به اندازه حداقل حقوق مصوب کشور حق الزحمه داده می شود و تسهیلات توانمندسازی مختلف در اختیار آنها قرار می گیرد. این دانشجویان اگر پویایی علمی خود را حفظ کنند، تا مقطع دکترا حمایت می شوند. یعنی بعد از کارشناسی ارشد و پسادکترا حمایت و کمک می کنیم در دانشگاه یا نهادهای فناورانه جذب شوند تا مشکل اشتغال نداشته باشند.

چه تعدادی از دانش آموزان تحت پوشش طرح شهاب قرار می گیرند؟

برای این که بتوانیم روی پرورش استعدادهای بهتر تمرکز کنیم، 10درصد از دانش آموزان دوره اول متوسطه را پوشش می دهیم و از جمعیت 4 میلیون نفری دانش آموزان این مقطع،400 نفر را گزینش می کنیم که حمایت های بهتر و بیشتری داشته باشیم. حمایت از این جمعیت مخاطب تا دانشگاه  و تحصیل آنها در رشته مطلوبشان ادامه دارد.

امسال دانش آموزان مدارس عادی در میان رتبه های برتر کنکور ورودی دانشگاه ها سهمی نداشتند و اغلب قریب به اتفاق رتبه های برتر فارغ التحصیلان مدارس سمپاد بودند. با توجه به این که بسیاری از دانش آموزان پذیرفته شده در این مدارس به دلیل شهریه بالای مراکز استعدادهای درخشان از تحصیل در آنها چشم‌پوشی می کنند، حمایت های مالی از دانش آموزان مستعد در طرح شهاب دیده نشده است؟

 بنیاد نخبگان از استعدادهای برتر حمایت مالی نمی کند و برنامه های پیش بینی شده فقط در راستای توانمندسازی و مهارت افزایی آنها طراحی شده است. این دوره ها شامل خلاقیت، همدلی اجتماعی، رهبری و حل مسئله، غنی سازی خودروهای استعدادی، ارتقای کیفیت تحصیل با دوره های آموزشی است که برای دانش آموزان دوره اول متوسطه طراحی شده است.

برای جلوگیری از مهاجرت دانش آموزان نخبه چه برنامه ای دارید؟بر اساس شواهد و آمار موجود، در سال های اخیر مهاجرت نخبه ها به سطوح دانش آموزی رسیده است.

مجموعه فعالیت ها و برنامه های طرح شهاب باید به گونه ای باشد که علاقه و تعصب دانش آموزان به کشور و فرهنگ بومی ما را افزایش دهد. در کنار این هویت بخشی و فرهنگ سازی برای امنیت شغلی، تحصیلی و رفاه نخبگان هم برنامه های جامعی داریم که در قالب این برنامه ها  زمینه بازگشت تعداد زیادی از نخبگانی را که  برای ادامه تحصیل به کشورهای مختلف مهاجرت کرده بودند، فراهم کردیم تا برگردند و در قالب پروژه یا بازگشت کامل به کشور خدمت کنند. در 5 سال گذشته با کمک معاونت علم و فناوری نهاد ریاست جمهوری موفق شدیم دو هزار و 700 نفر از نخبگان کشور راکه در 100 دانشگاه برتر دنیا تحصیل کرده بودند، به کشور برگردانیم. بخشی از این دانش آموختگان نخبه جذب هیئت علمی دانشگاه ها شدند. بخشی دیگر وارد شرکت های دانش بنیان شدند و عده ای هم در کشور شرکت های دانش بنیان ایجاد کردند.